Op 7 maart 2025 heeft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (hierna: VNG) een ledenbrief uitgebracht met advies over het gebruik van de vrije ruimte binnen de Werkkostenregeling (hierna: WKR) voor zowel politieke ambtsdragers als werknemers. De ledenbrief is een reactie op een motie van gemeente Papendrecht, aangenomen tijdens de Algemene Ledenvergadering op 14 juni 2023. In dit artikel geven wij een toelichting op de motie en de reactie van het Ministerie.
Achtergrond van de Motie
Gemeente Papendrecht signaleerde dat het gebruik van één vrije ruimte in de WKR, voor zowel werknemers als politieke ambtsdragers leidt tot een onevenredige verdeling van de vrije ruimte. Dat komt doordat de netto vergoedingen van politieke ambtsdragers worden gealloceerd onder de vrije ruimte. Het gevolg: gemeenten hebben minder vrije ruimte ‘over’ voor andere werknemers.
Dit probleem speelt vooral bij kleinere gemeenten, waar de vergoedingen verhoudingsgewijs voor politieke ambtsdragers een groter deel van de vrije ruimte innemen. Daardoor hebben deze gemeenten een concurrentienadeel bij het aantrekken van nieuwe arbeidskrachten. Voorgesteld werd de wet aan te passen voor de publieke sector waarop het Rechtspositiebesluit van toepassing is.
Reactie van het Ministerie
De Staatssecretaris is niet van plan de Wet op de Loonheffingen aan te passen voor de publieke sector. De reden daarvoor is dat het ‘nadeel’ door gemeenten zelf is gecreëerd bij het tot stand komen van het rechtspositiebesluit. Bij de totstandkoming van dit besluit is besloten de netto vergoedingen als eindheffingsloon – in de vrije ruimte – aan te wijzen. Als de keuze niet was gemaakt, dan had de vrije ruimte evenrediger kunnen worden verdeeld tussen de werknemers en de politieke ambtsdragers.
Advies van de VNG
De VNG adviseert gemeenten een onderscheid te maken in groepen werknemers, namelijk de politieke ambtsdragers aan de ene kant en de niet politieke ambtsdragers aan de andere kant. Geadviseerd wordt de loonsommen van beide groepen te scheiden en aan de hand daarvan inzichtelijk te maken hoe groot de vrije ruimte is voor de politieke ambtsdragers, respectievelijk de andere werknemers.
Vervolgens adviseert de VNG de vrije ruimte die is gerelateerd aan de loonsommen van de werknemers ook daadwerkelijk aan hen te besteden. Als daarna nog ruimte over is, kan deze worden benut voor vergoedingen aan politieke ambtsdragers.
Wat de VNG precies bedoelt met het “benutten” van de overgebleven ruimte is niet helemaal duidelijk. Uiteraard leidt een overschrijding van de vrije ruimte tot een naheffing van 80%. De gedachte achter de aanpak is dat het leidt tot een eerlijkere en evenredige verdeling van de vrije ruimte.
Welk loonbelasting probleem lost de VNG hiermee op?
Vanuit het perspectief van loonheffingen is er geen probleem. De voorgestelde werkwijze leidt zelfs tot een administratieve lastenverzwaring. Hieronder leggen wij uit waarom.
De vrije ruimte is een fictief budget, gebaseerd op de totale fiscale loonsom van alle werknemers samen. Hieronder valt het loon van de werknemers en de politieke ambtsdragers. De hoogte van de vrije ruimte wordt als volgt berekend:
2% tot een loonsom van € 400.000
1,18% bij een loonsom > € 400.000
Stel de totale fiscale loonsom (kolom 14 in de salarisadministratie) bedraagt € 60.000.000. De vrije ruimte bedraagt in dat geval € 711.280. Stel dat het loon van de politieke ambtsdragers € 20.000.000 bedraagt en de netto kostenvergoeding in totaal € 500.000 is. Vervolgens wordt de aanname gedaan dat het loon van de andere werknemers € 40.000.000 bedraagt en dat de netto kostenvergoedingen in totaal € 300.000 bedraagt.
Het opknippen van de loonsommen verandert niets aan de uitkomst dat eindheffing is verschuldigd én de hoogte van de eindheffing wijzigt niet. In dit voorbeeld is de gemeente een eindheffing verschuldigd van € 70.976 (€800.000- € 711.280) *80%)). Stel dat de gemeente in dit voorbeeld het budget voor vergoedingen en verstrekkingen aan werknemers gelijk wil trekken naar € 500.000, dan betaalt de gemeente aan eindheffing € 230.976 (€ 1.000.000- 288.720) *80%)).
Bovenstaand voorbeeld geeft vereenvoudigd weer dat de fiscale werkelijkheid niet zal wijzigen bij het separaat administreren van de loonsommen en de berekening van de vrije ruimte behorend bij de loonsom.
De vraag of de gemeente als werkgever dit een wenselijke uitkomst vindt, is geen fiscale vraag. Fiscaal mag de gemeente andere werknemers net zoveel vergoeden en verstrekken als de politieke ambtsdragers. De werkgever mag/kan ook kiezen dit niet te doen, immers de vergoedingen en verstrekkingen die onder de vrije ruimte vallen zijn toch ‘extraatjes’ naast het salaris. Ook mag/kan de gemeente de pot vrije ruimte verdelen, dus eventueel ook onevenredig onder de werknemers. De vrije ruimte is geen ‘ruimte’ waar werknemers individueel aanspraak op kunnen maken.
Conclusie
De fiscale werkelijkheid verandert niet als loonsommen worden gesplitst. Het voorgestelde onderscheid creëert dus geen fiscaal voordeel, maar leidt juist tot extra administratieve lasten.
Toch kan het advies van de VNG strategisch nuttig zijn. Door de vergoedingen en verstrekkingen voor politieke ambtsdragers en overige werknemers afzonderlijk te administreren, ontstaat meer ruimte voor HR beleid. Gemeenten kunnen bewuster keuzes maken over hoe zij werknemers willen belonen en binden.
Meer weten?
Wil jij meer weten over de WKR of zit jij bij HR en wil jij graag meer weten over hoe de gemeente strategisch kan omgaan met het advies van de VNG? Wij helpen graag! Neem gerust contact op met jouw EFK-adviseur, ons secretariaat op 072-5350525 of mail met ons via info@efkbelastingadviseurs.nl.
Op 22 mei 2025 verzorgt EFK een WKR training voor de publieke sector in Amersfoort. Ook verzorgen wij regelmatig inhouse trainingen die op maat gemaakt zijn voor jouw publiekrechtelijke organisatie. Meer weten? Neem gerust contact op met onze opleidingscoördinator op 06-40484243 of per mail via mnassih@efkbelastingadviseurs.nl.
Let op: niet alle ambtsdragers vallen onder de wet op de Loonbelasting. In dit artikel gaat het slechts over de ambtsdragers die wél onder de wet op de loonheffingen vallen. De netto vergoedingen van deze groep hebben invloed op de vrije ruimte.
